|
"خلاصه گزارش اجرایی تحقیق "تقابل شمال و مرکز؛ پیامدها و تاثیراتمعرفی نهاد تحقیق کننده
سازمان جوانان توانمند یک سازمان اجتماعی و فرهنگی است که از یک سال بدین سو در عرصه تقویت ارزشهای انسانی و افزایش آگاهی و دانایی شهروندان کشور با برگزاری کنفرانسهای علمی و پژوهشی سعی میورزد تا زمینههای همبستگی عمومی را برای ایجاد جامعهی فرهیخته فراهم نماید. مقدمه حضور آقای نور در تعاملات سیاسی کشور به عنوان یکی ازچهرههایی شاخص جهاد و مقاومت همواره در پانزده سال اخیر چشم گیر بوده است و حالا هم یکی از بدنههای اصلی و تعیین کننده در معادله قدرت افغانستان بشمار میرود. بعد از تشکیل حکومت وحدت ملی دعوای قدرت در افغانستان پهلوهای دیگری پیدا کرده و دامنهاش بیش از هر محور دیگر شمال و مرکز را درنوردیده است و در این میان این تقابل بیشتر در محوریت عطا محمد نور و حکومت مرکزی تمرکز یافته و والی بلخ پیوسته حکومت مرکزی به رهبری اشرف غنی را مورد انتقاد و سرزنش قرار داده است. اظهارات رک، بیپرده و بیمحابای او علیه دولت مرکزی بویژه رییسجمهور، باعث تشدید کشمکش سیاسی میان شمال و مرکز گردیده و حاکمیت دولتی مرکزی را تحت شعاع قرار داده است. مسئله اصلی در این تحقیق این است که در شرایط کنونی تقابل میان شمال و مرکز چه پیامدهای بدنبال دارد؟ تاثیر این تقابل بر ثبات شمال تا چه حد اثر گذار است؟ :اهمیت تحقیق این تحقیق از دو منظر مهم دانسته میشود، نخست این پژوهش جامعه را کمک می نماید تا با شناسایی مشکلات در انتخاب راه حل دقت مناسب داشته باشد. دوم آسیب شناسی تقابل رئیس جمهور و والی بلخ میتواند از پیامدهای ناگوار خشونت سیاسی؛ آگاهی ایجاد نماید تا سیاستمداران در رفتارهای شان منافع همگانی و ثبات نظام سیاسی را لحاظ نمایند. :اهداف تحقیق هدف از این پژوهش بررسی برکناری عطامحمد نور و تاثیر آن بر شمال کشور میباشد، در این پژوهش به دنبال آن هستیم که تا دریابیم که غیابت این چهرهی شاخص به حیث متصدی حکومت محلی بلخ چه تاثیری بر ثبات سیاسی شمال دارد و نبود وی بر کاهش مشروعیت حکومت وحدت ملی به چه میزان اثر گذار است؟ جغرافیای تحقیق این پژوهش در پنج ولایت شمال صورت گرفته که مشمول بخشهای حکومتداری ولایت بلخ و حوزه نفوذ عطامحمد نور را در ولایات سمنگان، جوزجان، فاریاب و سرپل تحت پوشش قرار داده است. انتخاب این ساحات تحت مطالعه این تحقیق، با توجه به اهمیت شان از لحاظ موضوع تحقیق و وضعیت اجتماعی- سیاسی این مناطق از نظر محلی انجام یافته که کار ساحوی آن توسط یک تیم هجده نفری از پرسش گران به پیش برده شده است. بایست گفت که تعداد افراد مورد مطالعه این تحقیق به اندازه است که بتوان یافته های آن را تا حدود به کل حوزه شمال تعمیم داد؛ زیرا نتایج این تحقیق توانایی آن را دارد که در رابطه با موضوع تحقیق، یک چشم انداز کلی از اثر گذاری این چهره شاخص را نشان میدهد. چون این تحقیق در مرحله نخست تعدادی افراد قابل ملاحظه را تحت پوشش قرار داده است. در قدم دوم اینکه، تلاش شده جنبه هایی از موضوع مورد مطالعه قرار گیرد، که به کمک آن، میتوان شناخت عمیق پیرامون میزان جایگاه اجتماعی و سیاسی جمعیت اسلامی به قیادت عطا محمد نور را بدست آورد. زمان تحقیق .این تحقیق از 12 اگوست 2017 آغاز و بتاربخ 6 دسامبر 2017 به پایان رسیده است روش تحقیق در این تحقیق از روش مختلط کمی و کیفی بهره برده شده و پژوهش حاضر با توجه به هدف آن، یک تحقیق کاربردی است و از منظر نوع، یک تحقیق توصیفی – تحلیلی با رویکرد پیمایشی می باشد. روش نمونه گیری در این تحقیق از دو روش نمونه گیری تصادفی ساده و هدفمند استفاده شده است. بدلیل اینکه تعداد افراد مورد مطالعه به پیمان زیاد بوده، از اینروی، از روش نمونه گیری تصادفی ساده بهره گرفته شده و بر این اساس هر فرد ساحات تحت مطالعه می توانستند که بحیث نمونه این تحقیق قرار گیرد و چانس تمام افراد بصورت یکسان وجود داشت. در بخش دیگر، جهت جمع آوری اطلاعات در این تحقیق از ابزار مصاحبه انفرادی و مصاحبه گروهی متمرکز کار گرفته شده است، به این دلیل از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است؛ زیرا در این بخش از آگاهان آمور و مرتبط با موضوع بصورت آگاهانه دعوت بعمل آمده است. جمعیت نمونه در این تحقیق 2500 نفر به حیث جامعهی نمونه انتخاب شده که در هریک از ساحات بطور یک سان 500 نفر به عنوان جمعیت نمونه مورد مطالعه قرار گرفته و برای دریافت اطلاعات عمیق تر با 30 تن افراد آگاه مصاحبه انفرادی صورت گرفته است. علاوه بر آن پنج بحث متمرکز گروهی در ساحات تحت پوشش این تحقیق با 20 نفر که مجموع آن در پنج ولایت به 100 تن می رسد مصاحبه گروهی صورت گرفته که مصاحبه شونده گان بحث گروهی متمرکز شامل بزرگان محلی، متنفذین ، فرماندهان محلی، استاتید دانشگاه و فعالان جامعه مدنی و رسانهیی می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق شامل مطالعات پشت میزی، پرسش نامه، و مصاحبه انفرادی و گروهی می باشد یافته های کلیدی بر کناری عطامحمد نور به عنوان چهره مطرح شمال افغانستان باعث افزایش تقابل میان مرکز و شمال می گردد که این تحقیق برکناری وی را به عنوان مسئله نگاشته و یافته های تحقیق نشان میدهد که: که از مجموع پاسخ دهنده گان این تحقیق40% مخالف برکناری عطامحمد نور از سمت ولایت بلخ می باشد و 31% کاملاً مخالفت ها نسبت به برکناری وی ابراز داشته اند؛ این درحالی است که 10% پاسخ دهنده گان این تحقیق با برکناری والی بلخ موافقت خویش را بیان داشته و 7% تمایل بیشتر به برکناری والی بلخ نشان داده است و 12% پاسخ دهنده گان از ابراز نظر در این زمینه خودداری نموده است. :بر اساس یافتهها پیامدهای برکناری عطامحمد نور در دو سطح تصنیف شده که هر سطح بر اساس درصد محاسبه گردیده است پیامدهای نظام و حکومت محور 1- کاهش انگیزه همکاری رهبران سیاسی با حکومت: فاصله و تنش سیاسی میان رئیس جمهور و شماری از متحدین و مخالفان دوره انتخاباتیاش، انگیزههای همکاری و همسویی رهبران سیاسی با حکومت را بشدت آسیب پذیر ساخته است، یافته های این تحقیق نشان میدهد که پاسخ دهنده گان جامعه آماری بدین باور اند که انگیزه همکاری سیاسی با حکومت نسبت به گذشته 15% کاهش یافته است. 2- کاهش مشروعیت حکومت وحدت ملی: بر اساس یافته های جامعه آماری این تحقیق حکومت وحدت ملی در شمال نسبت به حکومت پیشین 20% مشروعیت اش کاهش یافته است. 3- تزلزل پایگاه اجتماعی حکومت: افزایش نارضایتی و قطب بندیهای قدرت سیاسی در سطح جامعه و درون نظام آسیب پذیری و تزلزل حکومت وحدت ملی را بیشتر ساخته است، آمارهای بدست امده از یافته های این تحقیق نشان میدهد که پایگاه حکومت کنونی نسبت به حکومت گذشته 14% دچار تزلزل از نظر پایگاه اجتماعی شده است. 4- تضعیف اعتماد سیاسی و روند دولت سازی: رقابت های نا سالم سیاسی و وعده شکنیها در فرایند سیاست افغانستان، بشدت روند دولت سازی آسیب پذیر ساخته، یافته های پژوهشحاضر در شمال کشور نشان میدهد که این عامل 21% اعتماد همگانی را در روند جامعه پذیری سیاسی و دولت سازی صدمه زده است. 5- سناریو فروپاشی نظام: به باور پاسخ دهنده گان جامعه احصائیوی این تحقیق تقابل میان شمال و مرکز می تواند سناریوی شبه فروپاشی حکومت داکتر نجیب را بدنبال داشته است.چنانچه 30% پاسخ دهنده گان این تحقیق، این احتمال را تأیید نموده اند. پیامدهای جامعه محور و شمال محور 1- افزایش جنگ و ناامنی : یافته های این تحقیق نشان دهنده آن است که با حاشیه کشاندن چهره های شاخص ضد طالبانی از جمله عطامحمد نور جنگ در شمال کشور 16% افزایش پیدا خواهد کرد. 2- تقویت قدرت طالبان و داعش در شمال: در شرایط کنونی به هر پیمانهی که گروه های جهادی طرفدار نظام موجود تضعیف شوند، بسترهای اجتماعی در شمال کشور به نفع طالبان و داعش هموار خواهد شد؛ چنانچه یافته های این تحقیق بیانگر آن است که با کنار زدن عطامحمد نور مواضع قدرت طالبان و داعش در شمال 21% افزایش می یابد. 3- افزایش نارضایتیهای قومی ومردمی: رقابت میان رهبران سیاسی پیوسته روی شکاف های قومی و مردمی نیز اثر گذار است، بنابرین مشاهدات علمی نیز نشان میدهد که با برکناری عطا محمدنور از سمت ولایت بلخ 20% نارضایتی مردم در شمال بیشتر می شود. 4- گسترش شورشگری: تصور می رود که تصمیم برکناری عطامحمد نور با 30 درصد احتمال شورشگری های محلی در برابر حکومت مرکزی همراهی شود. 5- تقابل محلات و مرکز: بر اساس یافته های این تحقیق، برکناری عطامحمد نور شکاف میان مرکز و شمال 15% نسبت به گذشته افزایش میدهد. یافته های این تحقیق آشکار می کند که تقابل میان مرکز و شمال تاثیرات اثرگذار بر ساختار نظام سیاسی و جامعه بدنبال داشته که خلاصه آن را می توان چنین برشمرد تاثیر بر نظام سیاسی و پروسه دولت سازی تضاد و تقابل درون دولتی، حکومت وحدت ملی را به سناریو فروپاشی حکومت دوکتور نجیب الله نزدیک ساخته است- احتمال شورشگری و جنگهای داخلی را بیشتر ساخته است؛- تقابل و تضادهای سیاسی ثبات و مشروعیت نظام را کاهش میدهد؛- تقابل رهبران سیاسی مرکز و شمال پروسه دولت سازی را به کندی مواجه ساخته است؛- اعتماد همگانی را که سرمایه اجتماعی برای روند دولت سازی دانسته میشود، ضعیف ساخته است؛- تاثیر بر ساختارهای اجتماعی و روند مردمی با برکناری عطا محمد نور بر روحیه و انگیزه جنگجویان طرف دار وی که اغلباٌ در نیرویهای نظامی و پولیس محلی مدغم شدهاند که عملاٌ 1-در جنگ بر علیه طالبان و داعش در شمال قرار دارند تاثیر خواهد گذاشت؛ 2- براساس یافتههای ما اگر عطامحمدنور با برکناری اش از سمت ولایت بلخ مخالفت کند احتمال میرود که طرفداران و جنگجویانش دست به اقدام نظامی و شورش بزنند، درآنصورت این شورش بزودی جنبه قومی پیدا خواهد کرد، و نیروی های امینتی و نظامی افغانستان که بیشتر براساس سهم بندی قومی بوجود آمده اند نیز به آزمون جدی مواجه خواهند شد؛ 3- با برکناری عطامحمد از سمت ولایت بلخ احتمال نا امن شدن و ولایت های همجوار بلخ که با تهدید طالبان و داعش مواجه هستند بیشتر میشود؛ 4- با استمرار و تدوام رقابت میان رئیس جمهور و عطا محمد نور شکافها و فاصلههای قومی بیشتر میشود پیشنهادات کلیدی براساس یافتههای تحقیق، خلاصهی پیشنهادات شامل موارد زیر میگردد: 1- با توجه به شرایط شکندهی سیاسی افغانستان پیشنهاد میگردد که رویکرد غیر منعطف حکومت مرکزی در برابر محلات تعدیل گردد؛ چون تجربیات حکومتهای گذشته نشان داده است که شتابزدگی غالباً زمینههای شورشگری را بیشتر ساخته است، افغانستان نیاز به تغییر آهسته و پیوسته دارد. 2- هماهنگی و همسویی میان رهبران مرکز و شمال؛ در افزایش امیدواری شهروندان شمال به زندگی و آینده نقش مطلوب دارد. 3- هماهنگی و همسویی میان رهبران مرکز و شمال؛ میتواند ثبات و استواری دولت را افزایش بدهد . 4- همسویی و هماهنگی میان مرکز و شمال روی انگیزه نیرویهای نظامی و امنیتی در جنگ علیه طالبان و داعش در شمال اهمیت دارد. 5- همگرایی میان رهبران شمال در تامین امنیت شمال نقش مهم دارد. 6- اجماع سیاسی میان مرکز و شمال در تقویت پروسه سیاسی و همبستگی اقوام تاثیر مثبت دارد. 7- همسویی میان رهبران مرکز و شمال در افزایش مشروعیت نظام سیاسی کمک میکند. 8- همسویی میان رهبران مرکز و شمال بقای نظام سیاسی را تضمین میکند و زمینههای مداخلههای بیرونی را کاهش میدهد. 9- رئیس جمهور بایست از رویکرد غیر منعطف حکومتداری به روش حکومتداری انعطاف پذیر و به تکثیر قدرت روی بیاورد. 10- برای والی بلخ توصیه می شود که از ادیبات تند و سریع که روند حکومتداری را آسیب می زند فاصله بگیرد. |